Blog และ ข่าวสาร

Blog บทความออนไลน์

ติวเนื้อหาคณิตศาสตร์ ม.4-6 เพื่อเตรียมสอบเข้ามหาวิทยาลัย ฝึกตะลุยโจทย์แนวข้อสอบกว่าพันข้อเพื่อฝึกฝีมือและทักษะการแก้โจทย์คณิตศาสตร์ และบทความ

สมัครเรียนออนไลน์ กับครูสอน Tuemaster

คลิกเลย

 โมลและสูตรเคมี



 โมลและสูตรเคมี

มวลอะตอม

เนื่องจากอะตอมมีขนาดเล็กมาก มวลของอะตอมก็น้อยมากเช่นกัน การที่จะวัดมวลอะตอมจึงทำได้ยาก ดังนั้นจึงได้มีการนิยามมวลอะตอม (atomic mass) เป็นมวลอะตอมสัมพัทธ์ (relative atomic mass) เปรียบเทียบกับธาตุที่กำหนด โดยเริ่มแรกนั้น ดอลตัน (John Dalton) ได้กำหนดให้

มวลอะตอมของธาตุเท่ากับมวลของธาตุ 1 อะตอมเปรียบเทียบกับมวลของไฮโดรเจน 1 อะตอม

ดังสมการข้างล่าง

จากนั้นได้มีการเปลี่ยนเป็นเปรียบเทียบกับธาตุออกซิเจน เพราะธาตุออกซิเจนทำปฏิกิริยากับธาตุอื่นได้ง่าย

แต่เนื่องจากออกซิเจนมีมวลเป็น 16 เท่าของไฮโดรเจนจึงได้นิยามเป็น

แต่เนื่องจากธาตุออกซิเจนมีหลายไอโซโทป คือ 16O, 17O และ 18O

ซึ่ง นักเคมีและนักฟิสิกส์ กำหนดมวลอะตอมของธาตุออกซิเจนไม่เหมือนกัน โดยนักเคมีใช้มวลอะตอมเฉลี่ยของทั้ง 3 ไอโซโทป แต่นักฟิสิกส์ใช้เฉพาะมวลของ 16O

จึงได้มีการตกลงกันใหม่โดยให้ใช้เป็น

1/12 มวลของ 12C แทน

ดังนั้นนิยามในปัจจุบันคือ

ซึ่งมวลของ 1/12 มวลของ 12C นั้นเท่ากับ 1.66 x 10-24 กรัม ดังนั้น

มวลอะตอมของธาตุ = มวลของธาตุ 1 อะตอม (g) / 1.66 x 10-24 g

  ก่อนที่นักเรียนจะเรียนรู้ว่าโมล คืออะไร เรามาทำความรู้จักกับอะตอม มวลโมเลกุล สูตรโมเลกุล และน้ำหนักโมเลกุลกันเสียก่อน
อะตอม

เป็นส่วนที่เล็กที่สุดของธาตุ ที่สามารถแสดงคุณสมบัติของธาตุนั้นๆ ได้ เช่น H , S , Al , Fe เป็นต้น ส่วนธาตุที่มีเลขอะตอมเหมือนกัน แต่มีเลขมวลต่างกันก็จัดเป็นธาตุเดียวกัน มีสมบัติทางเคมีเหมือนกัน แต่มีสมบัติทางกายภาพบางประการต่างกัน เรียกว่า เป็นไอโซโทปกัน เช่น 

โมเลกุล เกิดจากการรวมกันของอะตอม สามารถแบ่งออกได้เป็น

 

     1. โมเลกุลอะตอมเดี่ยว ได้แก่ พวกแก๊สเฉื่อย He, Ne, Ar , Kr , Xe, Rn

     2. โมเลกุลอะตอมคู่ เช่น H2 , O2 ,N2 ,HCl , CO , HF

     3. โมเลกุลหลายอะตอม P4, S8, H2O, CH4, C6H12O6

            อะตอม มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10-10 เมตร(1A ํ) อะตอมที่เบาที่สุดหนัก 1.66 x 10-24 กรัม อะตอมที่หนักที่สุดหนัก 250 x 1.66 x 10-24 กรัม

 

รูปแสดงเกิดพันธะของอะตอมกลายเป็นโมเลกุล

มวลอะตอม

เป็นมวลเปรียบเทียบ โดยเทียบจากมวลของ C-12  1 อะตอม มีหน่วยเป็น amu (atomic mass unit) ในธรรมชาติธาตุแต่ละชนิดอาจมีหลายไอโซโทป และพบในจำนวนที่ต่างกัน มวลอะตอมที่ระบุในตารางธาตุ จึงเป็นมวลอะตอมเฉลี่ยของไอโซโทปทั้งหมด ซึ่งเรียกว่า มวลอะตอมเฉลี่ย

เปอร์เซนต์ของธาตุ = อัตราส่วนที่พบในธรรมชาติ x 100%

ดังนั้น มวลอะตอมที่เขียนไว้ในตารางธาตุ ก็คือ มวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุ นั่นเอง

 

ตัวอย่างที่ 1 ในธรรมชาติพบไอโซโทปของ Ne ได้ 3 ไอโซโทปโดยมีเปอร์เซนต์ในธรรมชาติและมวลอะตอมดังนี้
                                    20Ne มี 90.51%, 19.99244 amu,
21
Ne มี 0.27%,   20.99395 amu
22
Ne มี 9.22%,   21.99138 amu
จงคำนวณน้ำหนักเฉลี่ยของมวลอะตอมนีออน

แนวคิด

อัตราส่วนที่พบของ 20Ne x มวลอะตอม        =  
อัตราส่วนที่พบของ 21Ne x มวลอะตอม        =
อัตราส่วนที่พบของ 22Ne x มวลอะตอม        =
ดังนั้น มวลอะตอมเฉลี่ยของ Ne   =  18.0952amu + 0.0567amu + 2.0276amu   =   20.1795amu

หมายเหตุ   1 amu = 1.66 x 10 -24 g ในบางครั้งเมื่อกล่าวถึงมวลอะตอม หรือมวลโมเลกุลอาจละหน่วยได้


มวลโมเลกุล
  เป็นผลบวกของมวลอะตอมของแต่ละธาตุในโมเลกุลนั้น

 

ตัวอย่างที่ 2 การคำนวณมวลโมเลกุลของ NH3

       มวลอะตอมของ N = 14    และมวลอะตอมของ H = 1  

       ดังนั้นมวลโมเลกุลของ NH3 = 14 + (1x3) = 17


ตัวอย่างที่ 3 จงคำนวณมวลโมเลกุลของ KMnO4

       มวลอะตอมของ K= 39   มวลอะตอมของ Mn = 55 และมวลอะตอมของ O = 16

       ดังนั้น มวลโมเลกุลของ KMnO4 = 39 +55+ (16x4) = 158

 

ตัวอย่างที่ 4 จงคำนวณมวลโมเลกุลตามสูตรของ MgCl2

       มวลอะตอมของ Mg= 24   มวลอะตอมของ Cl = 35.5

       ดังนั้น มวลโมเลกุลของ MgCl= 24 + (35.5x2) = 95

 

โมล
เราสามารถนับจำนวนอะตอมหรือโมเลกุลที่อยู่ในสารชนิดหนึ่งได้หรือไม่? เรานับได้แต่เราไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ดังนั้น ถ้ากำหนดหน่วยขึ้นมาเพื่อที่จะสามารถมองเห็นภาพได้ชัดเจน เช่น ใช้หน่วยโหลเพื่อใช้นับของจำนวน 12 ชิ้น หรือของจำนวน 12 โหล เป็นจำนวน 1 กุรุส ดังนั้น โมลก็ถือว่าเป็นตัวคูณจำนวนที่ต้องการแสดงว่ามีมากจนสามารถเห็นภาพของจำนวนได้ว่ามากหรือน้อยเท่าใด รูปข้างล่างแสดงถึงจำนวนเชอร์รี่ 1 ลูก แต่ถ้าเพิ่มจำนวนมากขึ้น เป็น 12 ลูก เราก็จะเปลี่ยนว่ามี เชอร์รี่ 1โหล เอาเป็นว่า เรารู้กันว่า 1 โหลมันมี 12 ลูก แต่ถัาเรากำหนดเองว่า ทีนี้จะใส่เชอร์รี่ลงไป 40 ลูก กำหนดว่ามันคือ 1 ถาด ถ้าสมมติว่าเราอยากจะสั่งเชอร์รี่ 1 โมลต้องมีกี่ลูกนะ? (แต่ในความเป็นจริงไม่มีใครใช้โมลในการนับจำนวนของ เราเอาไว้ใช้กับอะตอมน่าจะเหมาะสมกว่า) แล้วถ้าลองนำเชอร์รี่มาชั่งนำหนัก 1ลูก จะเท่ากับ กล้วย 1 ลูกหรือไม่ คำตอบคือไม่เท่ากันอยู่แล้ว

 

         ดังนั้นอะตอมเป็นหน่วยที่เล็กเราจึงกำหนดหน่วยเป็นโมล ซึ่ง 1 โมล มีจำนวนเท่ากับ 6.02x1023 อนุภาค (อะตอม ,โมเลกุล หรือไอออน) เราเรียกค่านี้ว่า ค่าคงที่ของอาโวกาโดร (NA)

 

        ดังนั้น โมล คือ จำนวนของสารซึ่งมีจำนวนอนุภาคเท่ากับจำนวนอะตอม ของ C-12 จำนวน 12 กรัม โดยเขียนความสัมพันธ์ได้ว่า

1 โมลของ C =      6.02 x 1023     อะตอม =    12       g
1 โมลของ CO2 =      6.02 x 1023     โมเลกุล =    44       g
1 โมลของ NaCl =      6.02 x 1023     โมเลกุล =    58.5    g

               ดังนั้น สารใดๆ 1 โมล มีมวลเท่ากับมวลอะตอม หรือมวลโมเลกุล หน่วยเป็นกรัม

        เราจะได้ความสัมพันธ์ของโมล คือ

โมล =(มวลเป็นกรัม(g) /มวลโมเลกุล (g/mol) )

ตัวอย่างที่ 5 จงคำนวณจำนวนกรัมของ 0.155 โมลของ CH4

แนวคิด

มวลโมเลกุลของ CH4     =     12+(4x1)    =
       16
ดังนั้นจำนวนกรัมของ CH4    =
      (16g/1mol )X0.155 = 2.48 g

ตัวอย่างที่ 6 จงคำนวณ
1. จำนวนกรัมของโซเดียม 1 อะตอม
2. จำนวนอะตอมของ Cl ที่พบใน 1.38 กรัม ของ MgCl2

แนวคิด

           1. จำนวนกรัมของโซเดียม 1 อะตอม

           2. จำนวนอะตอมของ Cl ที่พบใน 1.38 กรัม ของ MgCl2

ตัวอย่างที่ 7 He 1 กรัม มีจำนวนอะตอมเท่าไร

แนวคิด

           มวลโมเลกุลของ He = 4 g/mol

 

การหาเปอร์เซนต์มวลองค์ประกอบจากสูตรเคมี

          เราสามารถหามวลขององค์ประกอบในสูตรโมเลกุลได้ โดยคำนวณเป็นเปอร์เซนต์ของอัตราส่วนระหว่างธาตุกับมวลโมเลกุลของสารประกอบนั้นๆ

เปอร์เซนต์โดยมวล = อัตราส่วนมวลของธาตุ x 100%

 

ตัวอย่างที่ 8 จงคำนวณหาเปอร์เซนต์โดยมวลของ C ใน butane (C4H10)

         1. C4H10  (สูตรโมเลกุลประกอบด้วย C 4 อะตอมและ H 10 อะตอม)

         2. มวลของ C ในโมเลกุลของบิวเทน คือ (4 x 12.001) g    =    48.004 g

         3. มวลของ Hในโมเลกุลของบิวเทน คือ (10 x 1.0079) g   =    10.079 g

         4. มวลโมเลกุลของบิวเทน คือ 48.004 + 10.079  g          =    58.123 g

        5. เปอร์เซนต์โดยมวลของ C ในบิวเทน คือ (48.004/ 58.123)X100%=82.66%

มวลสูตรของ แมกนีเซียมออกไซด์ (MgO) เท่ากับมวลอะตอมของแมกนีเซียมรวมกับมวลอะตอมของออกซิเจน คือ 24.31 + 16.00 = 40.31

และมวลต่อโมลของสารมีค่าเป็นตัวเลขเท่ากับมวลสูตรของสารนั้น

ดังนั้น มวลต่อโมลของแมกนีเซียมออกไซด์เท่ากับ 40.31 กรัมต่อโมล

นอกจากนี้ยังมีความสัมพันธ์ระหว่างโมล มวลและปริมาตรของแก๊สซึ่งเราควรจะจำให้ได้ โดยที่

อุณหภูมิและความดันที่ภาวะมาตรฐานของแก๊ส (standard temperature and pressure หรือ STP) แก๊ส 1 โมลจะมีปริมาตรเป็น 22.4 ลิตร (ลูกบาศก์เดซิเมตร)

ความสัมพันธ์เหล่านี้สามารถทำเป็นแผนภาพได้ดังนี้